Muziek als medicijn: Hoe klanken en ritmes je geheugen een boost geven

Muziek en ritme hebben een diepgaande invloed op het menselijk geheugen en de cognitieve functies. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat muziek niet alleen helpt bij het oproepen van herinneringen, maar ook bijdraagt aan de verbetering van cognitieve processen en het algemene welzijn.​

“Ritme fungeert als een organiserend principe voor de hersenen en maakt het makkelijker om zowel oude als nieuwe herinneringen op te roepen.”

Muziek als sleutel tot herinneringen

Het luisteren naar bekende muziek activeert meerdere hersengebieden die betrokken zijn bij geheugen, emotie en beloning. Deze activering kan helpen bij het oproepen van autobiografische herinneringen, zelfs bij personen met geheugenstoornissen zoals dementie. Onderzoek gepubliceerd door NHS England benadrukt dat muziek emotionele herinneringen kan oproepen, zoals liedjes die geassocieerd worden met belangrijke levensgebeurtenissen.

Ritme en cognitieve functies

Ritmische training heeft een positieve invloed op cognitieve functies, waaronder het werkgeheugen en aandacht. Een studie gepubliceerd in Frontiers in Neuroscience toont aan dat muzikale training bij kinderen leidt tot verbeterde verbale vaardigheden en algemene redeneervaardigheden. Dit suggereert dat ritme en muzikale training bijdragen aan de ontwikkeling en verbetering van cognitieve processen.

Ritme speelt een cruciale rol in hoe het brein informatie opslaat en ophaalt. Onderzoek toont aan dat ritmische patronen het werkgeheugen ondersteunen door de synchronisatie van hersengolven in gebieden zoals de prefrontale cortex en de hippocampus, die beide essentieel zijn voor geheugenverwerking. Een studie gepubliceerd in Nature Communications laat zien dat ritmische auditieve stimulatie, zoals een constant tempo in muziek, de hersenen helpt om informatie efficiënter te structureren en te coderen. Dit betekent dat regelmatige, voorspelbare ritmes als een soort “kapstok” functioneren waaraan herinneringen makkelijker kunnen worden opgehangen. Bovendien blijkt dat ritme niet alleen het korte- en langetermijngeheugen verbetert, maar ook de verwerkingssnelheid van informatie verhoogt. Dit is vooral relevant bij ouderen, omdat hersenritmes met de leeftijd kunnen vertragen. Muzikale training of blootstelling aan ritmische structuren kan deze achteruitgang vertragen en zelfs cognitieve functies versterken. Dit verklaart waarom mensen met geheugenproblemen vaak beter reageren op gestructureerde muziek dan op willekeurige geluiden: ritme fungeert als een organiserend principe voor de hersenen en maakt het makkelijker om zowel oude als nieuwe herinneringen op te roepen.

Muziektherapie bij ouderen en dementie

Voor ouderen, en met name degenen met dementie, biedt muziektherapie aanzienlijke voordelen. Het luisteren naar vertrouwde melodieën kan niet alleen herinneringen oproepen, maar ook de stemming verbeteren en gevoelens van angst en depressie verminderen. Een systematische review gepubliceerd in Alzheimer’s Research & Therapy benadrukt dat muziektherapie kan bijdragen aan verbeterde cognitieve functies en sociale interactie bij dementiepatiënten.

Neurologische mechanismen achter muziek en geheugen

De impact van muziek op het geheugen kan worden verklaard door de manier waarop muziek verschillende hersengebieden synchroniseert. Onderzoek gepubliceerd in Brain Sciences beschrijft hoe ritmische muzikale training de synchronisatie van hersengolven bevordert, wat leidt tot verbeterde sensorimotorische integratie en cognitieve prestaties.

“Muziek en ritme versterken de neurale netwerken die betrokken zijn bij geheugenverwerking, waardoor het opslaan en ophalen van informatie efficiënter wordt.”

Praktische toepassingen en aanbevelingen

Gezien de bewezen voordelen van muziek en ritme voor het geheugen, kunnen de volgende aanbevelingen worden overwogen:​

  • Actieve deelname aan muziek: Het bespelen van een instrument of zingen kan de cognitieve functies versterken en bijdragen aan neuroplasticiteit.​
  • Luisteren naar vertrouwde muziek: Het regelmatig luisteren naar favoriete nummers kan helpen bij het oproepen van herinneringen en het verbeteren van de stemming.​
  • Deelname aan dansactiviteiten: Dansen combineert muziek en beweging, wat zowel fysieke als cognitieve voordelen biedt.​

Conclusie

Muziek en ritme zijn krachtige hulpmiddelen die het geheugen en de cognitieve functies op meerdere niveaus ondersteunen. Van het oproepen van persoonlijke herinneringen tot het verbeteren van cognitieve processen en het bevorderen van emotioneel welzijn, de therapeutische kracht van muziek is onmiskenbaar en verdient een prominente plaats in zowel preventieve als therapeutische contexten.​

Meer artikels over dans lezen?

Lees meer

Waar kan je dansen?

OKRA-SPORT+ in je buurt
Geraadpleegde bronnen:
  • NHS England. “Music and dementia: a powerful connector.” ​NHS England
  • Frontiers in Neuroscience. “How musical training affects cognitive development: rhythm, reward and other modulating variables.” ​Frontiers
  • Alzheimer’s Research & Therapy. “The effect of music therapy on cognitive functions in patients with dementia: a systematic review.” ​BioMed Central
  • Brain Sciences. “Cognitive Crescendo: How Music Shapes the Brain’s Structure and Function.” MDPI
  • Aghajan, Z. M., Schuette, P., Fields, T. A., Tran, M. E., Siddiqui, S. M., Hasulak, N. R., & Mehta, M. R. (2017). Theta oscillations in the human medial temporal lobe during real-world ambulatory movement. Current Biology, 27(24), 3743-3751. https://doi.org/10.1016/j.cub.2017.10.062
  • Adaikkan, C., Middleton, S. J., Marco, A., Pao, P.-C., Mathys, H., Kim, D. N., Gao, F., Young, J. Z., Suk, H. J., Boyer, H., Volkert, T., Chen, J., & Tsai, L.-H. (2024). Gamma entrainment binds higher-order brain regions and promotes recall in Alzheimer’s disease models. Cell Reports, 26(7), 1637-1649. https://doi.org/10.1016/j.celrep.2024.110719