Projecten

Regelmatig bewegen helpt om ‘gezond oud’ te worden. Veel ouderen bewegen te weinig. OKRA, de grootste beweging voor 55-plussers in Vlaanderen en Brussel, doet daar iets aan. Haar sportfederatie, OKRA-SPORT, werkte met deskundige partners twee jaar lang aan een succesvol wandelproject: ‘Elke stap telt!’.

‘Elke stap telt!’ zet 55-plussers aan het wandelen. Zowel de ‘niet actieve senioren/instappers’, de ‘minder actieve senioren’ als de ‘sportieve senioren’ kunnen meedoen. Iedereen legt bij de start een wandeltest af. Die bepaalt dan het instapniveau. Elke deelnemer kan dan wandelen naargelang zijn conditie dankzij de twaalf startniveaus en 21 opbouwplannen.

Elke stap telt!’: opzet en resultaten
Wetenschappelijke studies hebben duidelijk aangetoond dat een actieve levensstijl bijdraagt tot een goede levenskwaliteit en een lager risico op ziekte bij ouderen. Toch behaalt slechts een minderheid van de 55-plussers de dagelijks aanbevolen norm van fysieke activiteit. Het wandelprogramma ‘Elke stap telt!’ wilde daar iets aan doen. In opdracht van OKRA ontwikkelde de K.U.Leuven het programma met als doel een zo groot mogelijke groep van 55-plussers te activeren en een maximaal effect te realiseren.

Vier componenten in het opzet van het trainingsprogramma spelen hierbij een cruciale rol. Allereerst wordt rekening gehouden met het beginniveau van de deelnemer. Hierdoor blijft het programma voldoende laagdrempelig voor de minst actieve oudere maar tevens voldoende uitdagend voor de al actieve 55-plusser.

Ten tweede is het programma progressief opbouwend waardoor ieder op zijn/haar niveau vorderingen maakt. Bovendien is het concept eenvoudig en kunnen de begintests door vrijwilligers (bijvoorbeeld andere ouderen) afgenomen worden. Tot slot werd er vanuit gegaan dat het gebruik van de stappenteller de deelnemer een permanente feedback oplevert die extra motiverend werkt.

Naar de maan
In totaal namen zo’n zevenduizend senioren deel. Samen zetten ze ruim 1,1 miljard stappen, goed voor 786 450 km. Dat is 133 keer van Brussel naar New York, twintig rondjes rond de aarde of heen en terug naar de maan. Ook bewoners van twintig woonzorgcentra namen deel, al dan niet samen met het lokale trefpunt.
Elke deelnemer ontving een wandeldoosje maar ook in de boekhandel werden nog eens 831 wandeldoosjes verkocht. Als je al deze doosjes op elkaar legt, krijg je een gigantische toren van 157 meter hoog. Dat is 34 meter hoger dan de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen. Al deze doosjes wegen samen zo’n twee ton.

Enthousiast
Er stapten 390 trefpunten in het project in. ‘Elke stap telt!’ duurde tien weken. Dat wil dus zeggen dat er 3 900 groepsessies werden georganiseerd. Deze namen samen 11 700 uren in beslag. We kunnen dus stellen dat er gedurende één jaar en vier maanden aan één stuk werd gewandeld.
36 procent van de deelnemende trefpunten heeft zijn wandelwerking sinds de deelname aan het project uitgebreid. Het OKRA-trefpunt Kasterlee kreeg de grootste groep samen met 138 deelnemers

‘Elke stap telt!’ boekt resultaat
Wandelen naar de maan en terug. Een toren van doosjes, hoger dan de kathedraal van Antwerpen. Een jaar en vier maanden aan één stuk stappen.
Dit zijn de cijfers en resultaten van twee jaar ‘Elke stap telt!’. In vele OKRA-trefpunten werd er gewandeld dat het een lieve lust was. Nu zet dit
project zijn laatste stappen. Reden genoeg om een blik te werpen op de cijfers en resultaten. Wat al duidelijk was: het project duurt tien weken, er zijn twaalf
instapniveaus en er werd vooraf een conditietest afgenomen.

Onderzoek
Maar boekten de deelnemers aan het tien weken durende wandelprogramma van ‘Elke stap telt!’ daadwerkelijk vooruitgang? Om op deze vraag een wetenschappelijk antwoord te kunnen bieden, hebben we een groep deelnemende 55-plussers vergeleken met een gelijkaardige groep niet-deelnemende 55-plussers. Allereerst vormden we uit 34 OKRA-trefpunten die in september/oktober 2009 opstartten een interventiegroep van 274 deelnemers. Deze interventiegroep werd bij aanvang en afloop van het wandelprogramma op verschillende parameters gemeten (bijvoorbeeld wandelfitheid en welzijn). Diezelfde metingen werden op het hetzelfde moment afgenomen bij 96 deelnemers uit 12 OKRA-trefpunten die pas in maart 2010 met het wandelprogramma zouden starten. Zij vormden dus een controlegroep.

Resultaat
Senioren, die deelnamen aan ‘Elke stap telt!’ boekten in de loop van het project vooruitgang. Dat mag niet verbazen. Maar ook na één jaar bleef de wandelwinst behouden. Dat is één van de opvallende resultaten uit de wetenschappelijke tests die, door KULeuven, werden afgenomen.

Daarnaast vonden we dat de deelnemers meer lichamelijk welzijn en minder gevoelens van angst rapporteerde. Verder stelden we vast dat de deelnemers tijdens het wandelprogramma gemotiveerder waren om te wandelen.

Ten slotte bleek de steun die de deelnemers vanuit de trekker van hun trefpunt ervoeren, een belangrijke voorspeller van de vooruitgang op de wandeltest. Deze laatste bevinding wijst op de cruciale rol die de trekkers en mededeelnemers spelen in het begeleiden en motiveren van deelnemers aan sport- en gezondheidsinitiatieven binnen sociaal-culturele verenigingen.

Uit de resultaten bleek dat de deelnemers een significante vooruitgang boekten op een wandeltest van zes minuten, terwijl de deelnemers uit de controlegroep stabiel bleven. Daarnaast vonden we dat de testgroep meer lichamelijk welzijn en minder gevoelens van angst rapporteerde na de interventie, daar waar de controlegroep gelijk bleef. Verder stelden we vast dat de deelnemers uit de interventiegroep tijdens het wandelprogramma gemotiveerder waren om te wandelen maar deelnemers uit de controlegroep niet. Ten slotte bleek de steun die de deelnemers vanuit de trekker van hun trefpunt ervoeren, een belangrijke voorspeller van de vooruitgang op de wandeltest. Deze laatste bevinding wijst op de cruciale rol die de trekkers en mededeelnemers spelen in het begeleiden en motiveren van deelnemers aan sport- en gezondheidsinitiatieven binnen sociaal-culturele
verenigingen.

Hoewel er op een aantal vlakken geen effecten werden gevonden (bijvoorbeeld psychologisch welzijn, zelfgerapporteerde fysieke activiteit en kracht), suggereren deze resultaten dat het wandelprogramma van ‘Elke stap telt!’ binnen de context van OKRA wel degelijk de gezondheid bevorderde. Dit effect moet ook beschouwd worden in het licht van de korte duur, de beperkte professionele omkadering en de lage algemene kost van de interventie per individuele deelnemer. Deze specifieke kenmerken van ‘Elke stap telt!’ maken implementatie op grote schaal mogelijk en wenselijk.

Het project krijgt de steun van:

• De Vlaamse Overheid
  • Het kabinet van de Minister van Sport
  • Het kabinet van de Minister van Welzijn en Gezondheid

We werken graag samen met:

• KULeuven
  • Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen
• Vigez
• Familiehulp